Loài chủ chốt có thể được xem như một sinh vật sản xuất cung cấp nguồn thức ăn dồi dào cho một chuỗi sinh vật tiêu thụ hay nói cách khác, chúng là con mồi để duy trì sự cân bằng giữa một số loài trong tự nhiên. Vai trò của loài chủ chốt là đảm bảo sự đa dạng của quần xã, ví dụ như các loài hàu hay Sao biển chiếm vai trò quan trọng trong suốt sinh thái học và sinh học. Sao biển, chẳng hạn như sao biển Pisaster ochraceus đã trở thành phổ biến rộng rãi như các ví dụ về khái niệm loài chủ chốt trong hệ sinh thái.

Ở một số loài ăn thịt, khi còn loài chủ chốt, các loài động vật khác bị khống chế số lượng và cùng tồn tại, giảm cạnh tranh, có thể lấy ví dụ là loài hổ mà đặc biệt là hổ Đông Dương, hổ giúp điều chỉnh số lượng các loài thú ăn cỏ có kích thước lớn, mà các loài thú ăn cỏ này đã tạo ra một sức ép lên quần thể thực vật, bởi vì chúng là loài động vật ăn thịt cao nhất trong chuỗi thức ăn, được xem như là loài chủ chốt[3].

Ở một góc độ khác, loài chủ chốt đôi khi được hiểu là loài đóng vai trò là trung gian gây ra sự lây lan cho một bệnh dịch nào đó. Chẳng hạn như động vật hoang dã và động vật nuôi là những loài chủ chốt gây ra bệnh Zoonotic từ những sinh vật không rõ trước đây, có thể xuất hiện trong con người[4]. Nghĩa rộng của thuật ngữ này dùng để chỉ về những loài chủ lực, có giá trị trong quá trình chăn nuôi, nhất là chăn nuôi động vật hoang dã[5]